Önünüzde doğal veya organik domatesleri bol bol bulabileceğiniz kocaman bir yaz var. Domatesi anlatmak istediğimizde, kırmızı, sağlıklı, tatlı, sulu ve lezzetli olarak tanımlıyoruz. Yemeklere eşsiz lezzetler katan domates, aynı zamanda sağlığınız içinde inanılmaz mucizeler taşır. Domatesi sebzeler arsında sayanlar olduğu gibi asit oranı yüksek olduğundan meyve olarak da değerlendirilir, vitaminler ve minerallerden zengindir, antioksidan açısından mükemmel bir kaynaktır.
Cildi güneşin zararlı UV ışınlarına karşı korumaya yardımcı Beta-karoten ve domatese kırmızı rengi veren güçlü bir antioksidan olan likopen içerir. Likopenin önemli bir özelliği yüksek ısılarda kaybolmaması, tam tersine pişirildiğinde yararının daha artmasıdır. Tüketilirken biraz zeytinyağı ilave ederseniz emilimi daha fazla olur. Bu nedenle domatesten en çok faydalanmanın yolu, domates salçası veya domates püresi ve zeytinyağı ile pişirilen domates çorbasıdır. Çok yönlü kullanılmaktadır. Tat açısından zengin bir aromaya sahiptir.
Domates, acı, tatlı, tuzlu ve ekşiden sonra 5. tat olarak bilinen umami lezzetinin en yoğun olduğu besinlerden biridir. Umami, glutomat tarafından oluşturulmuş iştah açıcı bir lezzeti tarifleyen Japonca bir sözcük. Glutamatin işlevi yemek içinde yer alan tuzlu, tatlı, acı ve ekşi halindeki dört temel tadın bileşimine olağanüstü bir uyum kazandırmak ve bu dörtlünün toplam lezzetini arttırarak, sinerji yaratmaktır. Domateste doğal olarak bulunan bu madde diğer tatlarla birleştirildiğinde nefis bir uyum sağlar, tat algısını arttırır. Domates olgunlaştıkça içindeki glutamat oranı yükselir.
Kullanıldığı yerlere gelince
domates, hemen hemen her yemeğe yakışır. Makarnalar, pizzalar, ketçap, çeşitli içecekler ve akşam yemeği kahvaltı dahil tüm öğünlerde bir lezzet unsuru olarak yemeğinize eşlik eder. Günlük beslenmenizde domates ile bir çok alternatif oluşturabilirsiniz; Atıştırmalık olarak, kahvaltıda peynirin yanında, salatada, sandviç ve yemeklerin içinde, makarnanın sosu olarak, yumurta ile birlikte oldukça doyurucu bir öğün (domatesli omlet, menemen) olur. Çorbalarda, tencere yemeklerinde, kremalı soslar yerine domates bazlı soslar sağlıklı olmanın yanı sıra diyet için uygundur; daha az kalori içerir. Kışın nasıl nefis bir domates çorbası içinizi ısıtırsa, yazın da soğuk hazırlanmış bir domates çorbası sizi ferahlatacaktır. Bunun için internette çeşitli soğuk hazırlanmış domates çorbası tariflerine ulaşabilirsiniz. Bir ipucu verelim; en meşhuru İspanyolların Gazpaçosudur. Yaz aylarında çok terleyip kendinizi yorgun hissettiğinizde domates suyuna kattığınız bir parça maden suyu, limon suyu, üstüne ektiğiniz karabiber ile fesleğen yaprakları ve buz kırıkları ilave ettiğiniz içeceğiniz, sizi zindeliğe kavuşturur.
Domatesin sağlık yararları saymak istersek
görme fonksiyonun üzerinde olumlu etkileri, mide sağlığı ve düşük kan basıncı sağlamasının yanı sıra diyabet cilt problemleri ve idrar yolu enfeksiyonlarına yardımcı olduğunu sıralayabiliriz. Ayrıca, domates, sindirimi rahatlatmak, kan dolaşımını uyarmak, kolesterol düzeylerini düşürmek, sıvı dengesini iyileştirmek, böbrekleri korumak, vücuda detoks etkisi ile toksinlerden arındırmak, erken yaşlanmayı önlemek ve enflamasyonu azaltmak gibi pek çok yararlarını ekleyebiliriz. Sağlıklı diş, kemik, saç ve cilt bakımı için domates en büyük destekçinizdir. Başta prostat olmak üzere pek çok kanser riskini azaltır.
Domates Kalp Krizi Riskini Azaltır
Domates potasyum için de çok iyi bir kaynaktır. Potasyumdan zengin diyet, yüksek kan basıncını düşürmek ve kalp hastalığı riskini azaltmak için önerilmektedir. Domateste, yüksek kolesterol düzeylerini düşürmek için güvenli bir yol olarak önerilen, niasinin de (B3 vitamini) bulunur. Ayrıca içeriğindeki B6 vitamini ve folat, homosistein düzeylerini düşürmede yardımcı olur. Yüksek homosistein düzeyleri, damar çeperine zarar verebilir ve kalp-damar hastalıkları için önemli bir risk faktörüdür.
Diyet için Uygun
Domates kilo vermenize yardımcı olur; düşük kalorilidir, yağ içermez, lifli yapıda ve su oranı yüksek bir besindir. Özellikle, lif açısından zengin olan domates, diyet yapanların sıklıkla yakındıkları kabızlığa iyi gelir. Sindirimi kolaylaştırır, mide ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardımcı olur. Domateste sodyum oranı düşüktür. Sodyum oranının düşük olması vücudun su tutmasını engellediği için önemlidir. Hazır domates suları yerine domates suyunu sizin hazırlamanız içeriğinde katkı maddelerinin olmaması biraz zahmetli de olsa sağlığınız için daha yararlıdır. Eğer kilo vermek istiyorsanız tokluk hissi çok önemlidir. Domates yediğinizde keskin ve asidik tadı nedeniyle tokluk hissi sağlar.
Geceleri çok acıktığınızda bir önerim olacak; domates yiyin. Domatesin içeriğindeki B6 vitamini vücudunuzdaki büyüme hormonlarını uyarır. Vücudun daha fazla yağ yakmasına yardımcı olur.
Pişirebilirsiniz, Kurutabilirsiniz
Domatesler arasında salkım, çeri, köy domatesi gibi birçok çeşidini sayabiliriz. Aslında en iyisi domatesi mevsiminde tüketmektir. Ancak güneşte kurutulan domates besin değerini korumaktadır. Biraz zeytinyağı ile pişirildiğinde hem besin değeri hem bio yararlılığı artar. Güneşte kurutulan domates lif bakımından da oldukça zengindir.
Yeşilini Denediniz mi?
İştah arttırmak için “kıpkırmızı” diye vurgu yapılmaktadır; peki “yemyeşilini” kullanmayı denediniz mi? Osmanlı Saray Mutfağında önceleri hep yeşil olanlar tercih edilirmiş, öneri bizden denemesi sizden.
Domatesleri İyi Yıkamalısınız
Zararlılara karşı domates yetiştiricileri yoğun şekilde kimyasal ilaç kullanır. Bu nedenle, toz, toprak ve ilacı artıkları çıkarmak için domatesleri akan soğuk suda iyice yıkayın. Salkımı ile olanları satın almaya çalışın, daha taze olurlar. Hormonsuzunu bulmak hiç de kolay değil, organik olanları yerel ürünlerin satıldığı pazarlarda bulabilirsiniz. En lezzetli domatesler şüphesiz, güneşte olgunlaşan ve yaz aylarında toplanan domateslerdir. Seçerken ince kabuklu domatesleri tercih edin.
Domates Alerjik mi?
Domates çoğu kez alerjik reaksiyonlar ile ilişkili gıdalar biri olarak karşımıza çıkar. Çiğ sebzelere karşı alerji belirtileri gözlemlenirken, pişmiş şekillerine karşı herhangi bir reaksiyon oluşmayabilir.
Hazırlayan
Banu Kazanç
Beslenme ve Diyet Uzmanı
Mayıs 2016
