Baharda ne oluyor, sorusu kış sonrası beslenme ve sağlık rutinini de içine alır.
Baharın gelişi ile birlikte kış uykusundan uyanan doğa yeşillere bürünür, coşar, canlanır. Doğadaki bu değişim, bütün canlılar gibi insanları da canlanmaya teşvik eder. Ek olarak, baharın beraberinde getirdiği, sağlığımıza etki eden bazı mevsimsel riskler; bu haftaki yazımızın konusunu oluşturuyor.
Üst solunum yollarında görülen hastalıklar artar
Baharla birlikte havanın ısı ve nem miktarlarında meydana gelen değişiklikler ile bağışıklık sistemi zayıflar, üst solunum yollarında görülen hastalıklar da artar.
Ne yapmalı?
- C vitaminlerinden zengin bir beslenme, bağışıklık sistemini daha güçlü kılar. C vitamininden zengin besinler: maydanoz, biber, turunçgiller, soğan, kereviz, brokoli, çilek, kivi ve ıspanak.
- Antioksidanlar, vücudumuzu zararlı çevresel etkilere karşı korur, bağışıklık sistemini kuvvetlendirir, hastalıklara karşı vücudun direncini arttırır. Selenyum ve çinko içeren besinler beslenmenizde olmalıdır. Selenyumdan zengin besinler: balık, deniz ürünleri, etler, tahıllar, yumurta, brokoli, lahana, kereviz, soğan, sarımsak, mantar ve turp.
- Çinkodan zengin besinler: etler, balık, süt, peynir, yumurta, deniz ürünleri, yağlı tohumlar, kuru baklagiller, kepekli tahıl ürünleri ve mantar.
Bahar yorgunluğu
Mevsim geçişleri, metabolizma ve hormonlar üzerinde bir takım değişikliklere neden olur; bazı hormonlar güneş ışığı gördüğünde daha fazla salgılanır. Özellikle de kıştan çıkıp baharı yaşadığımız şu günlerde, “bahar yorgunluğu” adı verilen, enerjimizin azalması ile karakterize olan şikâyetlerden sıkça yakınırız. Bahar yorgunluğu, hemen herkesin bahar aylarında hissedebildiği, bir takım ruhsal ve bedensel belirtilerin görüldüğü durumdur. Ayrıca, baharın gelişiyle eklem ve kas ağrıları artar; konsantrasyon bozukluğu, depresyon ve isteksizlik, sinirlilik, uyku bozuklukları görülebilir.
Ne yapmalı?
- Bahar aylarında yaşanan çoğu şikâyetin temelinde enerji azalması yatar. Dengeli beslenme, düzenli uyku, açık havada yürüyüşler yapmak, taze sebze ve meyve tüketmek; alacağınız önlemler olmalıdır. Vücudun ihtiyacı olan enerjiyi toplamak için B ve C vitaminleri, folik asit, magnezyum, demir, potasyum ve çinkodan zengin gıdaları içeren sebze ve meyvelerden tüketmelisiniz. B grubu vitaminler moral değerlerinizi yükseltir. Tam tahıllı ekmekler, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, et ve süt ürünleri bolca B vitamini içerir.
- Vücutta artan yorgunluk, enerji ve konsantrasyon eksikliği ile bağışıklık sisteminin zayıflamasının önüne demir takviyesi ile geçebilirsiniz. Demir en çok kırmızı et, yumurta, kuru meyveler (kuru kayısı, kuru üzüm, dut kurusu vb.), kuru baklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı, vb.), fındık, fıstık ve susamda bulunur.
- Yorgunluk, uyku güçlüğü, iştahsızlık, depresif duygu durumu, kas güçsüzlüğü, krampları, ağrıları ve vücut gerginliklerine karşı magnezyum ve potasyum içeren besinler tüketmelisiniz.
- Potasyum içeriği yüksek olan ıspanak, mercimek, mantar, brokoli, muz, kayısı, portakal, avokado, incir, hurma, kuru üzüm ile magnezyum içeriği yüksek ayçiçeği çekirdeği, kabak çekirdeği, fındık, badem, rafine edilmemiş tahıllardan mamul tam tahıllı ekmek, kakao gibi yiyeceklere beslenmenizde yer vermelisiniz.
- Vücutta sıvı toplanması, yorgunluk hissini arttırır. Günlük sıvı tüketimine dikkat ederek vücudunuzda yaratacağı ödemi azaltabilirsiniz. Aşırı tuz tüketimi vücutta su birikimini arttıracağından, fazla tuz tüketiminden kaçınılmalısınız. Yeterince su içmelisiniz. Buna ek olarak, hava değişimine bağlı olarak vücut su tutar. Ödemi önlemek için beslenmenizde su atımına yardımcı olan maydanoz, soğan, marul, biber ve roka yemeye özen gösterin. Günde 2-2,5 litre su içmelisiniz.
- Gündüz saatlerinde kahve ve çay içmek enerjinizi arttırmaya yardımcı olabilir ama özellikle akşamları, kafein içeren içecekler yerine bitkisel çayları tercih edin.
Bahar alerjisi
Mevsimsel risklerin bir diğeri ise pek çok kişinin yaşadığı “alerji” şikâyetleridir. Ağaçların bıraktığı polenlerin neden olduğu boğaz-damak kaşıntısı, burun akıntısı, tıkanıklığı, hapşırma, kaşınan, kızaran, sulanan gözler, saman nezlesi, astım benzeri nefes alma sorunları; şikâyetlerin ortak paydası olarak karşımıza çıkar.
Alerjik şikâyetleri gidermek için kullanılan antihistamin etkili ilaçların, hafif uyku hali yapma gibi istenmeyen etkileri olur. Bunun yanındai antihistamin içeriği yüksek besinleri tüketirseniz istenmeyen yan etkileri de en aza indirgemiş olursunuz.
Ne yapmalı?
- Bahar aylarında alerji ve üşütmeden kaynaklanan hastalık etkilerinden korunmak için; sıcak et ve tavuk sularıyla yapılmış çorbalar ile bitkisel çayları sıklıkla tüketmelisiniz. Genel olarak sıcak sıvıların, boğaz ve sinüs tıkanıklığı üzerinde yatıştırıcı etkileri olur.
- Antosiyanin, kurkumin, hesperidin ve kuersetin; alerjisi olanlar için önerilen, antioksidan kaynaklı bitkisel besin içeriklerinin başlıcalarıdır.
- Antosiyaninler olarak bilinen, doğal antienflamatuar özellikler taşıyan fotokimyasalları; çoğunlukla morumsu-kırmızı renkleri ile tanımlayabiliriz. Pancar, çilek, kiraz, koyu mor ve kırmızı üzümü örnek olarak verebiliriz.
- Kurkumin; güçlü antioksidan, şişkinlik-kızarıklık-iltihap giderici (antienflamatuar) bir maddedir. Antienflamatuar etkileri ile önereceğimiz baharatların başında kurkumin içeren köri gelir. Körinin içinde bulunan ve sarı rengi veren zerdeçal, iyileştirici etkileri bilinen güçlü bir baharattır. Yemeklerinize, çorbalarınıza, salata soslarına köri ilave edebilirsiniz.
- Hesperidin, antihistaminik özellikleri ile alerji ve saman nezlesi için faydalıdır. Yeşil sebzeler hesperidin kaynağıdır. Ayrıca limon ve portakal gibi turunçgillerde -özellikle beyaz kısımlarında- yüksek oranda bulunmaktadır.
- Kuersetin, mevsimsel alerjilerin kaynağı olan histamin maddesinin oluşumunu engeller. Elma ve soğan, mükemmel kuersetin kaynaklarıdır. Diğer iyi kaynakları çilek, karalahana, brokoli, ahududu, fındık, siyah, yeşil ve beyaz çaydır.
Mide ve bağırsak şikâyetleri
Baharda sık görülen rahatsızlıklardan biri de, mide ve bağırsak şikâyetlerinin artmasıdır.
Ne yapmalı?
- Öğün sayısını arttırmak, sindirim sisteminizin zorlanmaması için çok önemlidir. Ayrıca, uzun süre aç kalmamalısınız. Bağırsak florasının korunması için probiyotik yoğurt tüketmelisiniz.
Hazırlayan
Banu Kazanç
Beslenme ve Diyet Uzmanı